ATEX a wprowadzenie produktu na rynek. Ochrona przeciwwybuchowa według nowych wytycznych

Gdy producent chce wprowadzić urządzenie na rynek, musi zdecydować, czy jest ono objęte dyrektywą 94/9/EG (ATEX 95) w całości czy jako komponent. Zgodnie z zawartymi w ATEX wymogami, konieczne jest opatrzenie produktu konkretnymi oznaczeniami, klasyfikującymi je do odpowiednich stref, grup i kategorii oraz przeprowadzić ocenę ryzyka.

Konieczna analiza

Przed wprowadzeniem na rynek nowego produktu, trzeba przeprowadzić analizę, w której należy odpowiedzieć na następujące pytania:

1. Czy urządzenie posiada własne potencjalne/skuteczne źródło zapłonu?
2. Czy urządzenie znajduje się w atmosferze wybuchowej?
3. Czy w urządzeniu znajduje się atmosfera wybuchowa?

Dyrektywa definiuje atmosferę wybuchową jako mieszaninę substancji palnych w postaci gazów, par, mgieł lub pyłów i powietrza w warunkach atmosferycznych, w której proces spalania rozprzestrzenia się na całą niespaloną mieszaninę po wystąpieniu zapłonu. Wytyczne ATEX z maja 2000 r. definiują warunki atmosferyczne jako zakres temperatur od -20°C do 60°C i zakres ciśnienia od 0,8 bar do 1,1 bar.

Jak określa się strefy zagrożone wybuchem?

Obszary (strefy) zagrożone wybuchem w produkcji muszą być określone przez operatora zgodnie z dyrektywą 99/92/WE (ATEX 137). Strefy są zróżnicowane w zależności od materiałów palnych oraz częstotliwości i czasu występowania atmosfery wybuchowej. 

Strefy 0, 1 i 2 dotyczą substancji gazowych:

Strefa 0: Obszar, w którym atmosfera wybuchowa, składająca się z mieszaniny powietrza i palnych gazów, par lub mgieł, jest obecna w sposób ciągły, przez długi czas lub często.

Strefa 1: Obszar, w którym od czasu do czasu można spodziewać się występowania atmosfery wybuchowej składającej się z mieszaniny powietrza i palnych gazów, par lub mgieł.

Strefa 2: Obszar, w którym nie przewiduje się wystąpienia atmosfery wybuchowej składającej się z mieszaniny powietrza i gazów palnych, oparów lub mgieł, ale jeśli wystąpi, prawdopodobnie wystąpi rzadko i przez krótki czas. 

Strefy 20, 21 i 22 dotyczą substancji pylących: 

Strefa 20: Obszar, w którym atmosfera wybuchowa składająca się z mieszaniny pyłu i powietrza jest obecna w sposób ciągły, przez długi czas lub często.

Strefa 21: Obszar, w którym należy oczekiwać, że czasami występuje atmosfera wybuchowa składająca się z mieszaniny pyłu i powietrza. 

Strefa 22: Obszar, w którym nie przewiduje się wystąpienia atmosfery wybuchowej z wirującego pyłu, ale jeśli wystąpi, prawdopodobnie wystąpi rzadko i przez krótki czas.

Podział na grupy i kategorie urządzeń 

Urządzenia przeznaczone do użytku w przestrzeniach (strefach) zagrożonych wybuchem muszą być podzielone na grupy urządzeń i kategorie urządzeń.

Rozważając użycie sprzętu w różnych warunkach eksploatacyjnych, w artykule rozważana jest tylko grupa II (grupa I dotyczy sprzętu do użytku w podziemnych pracach w kopalniach i ich instalacji naziemnych). Grupa II obejmuje zatem wszystkie inne obszary, w których występuje atmosfera wybuchowa. Istnieje podział na trzy kategorie:

Kategoria 1: Urządzenia tej kategorii są zaprojektowane w taki sposób, aby mogły być eksploatowane zgodnie z parametrami określonymi przez producenta oraz zapewniały bardzo wysoki poziom bezpieczeństwa użytkowania w obszarach, w których atmosfera wybuchowa występuje w sposób ciągły, przez długi czas lub często.

Kategoria 2: Urządzenia tej kategorii są zaprojektowane tak, by mogły być używane zgodnie z parametrami określonymi przez producenta oraz zapewniały wysoki stopień bezpieczeństwa użytkowania w obszarach, w których okazjonalnie występuje atmosfera wybuchowa.

Kategoria 3: Urządzenia w tej kategorii są zaprojektowane do użytku zgodnie z parametrami określonymi przez producenta i zapewniają normalny poziom bezpieczeństwa użytkowania w obszarach, w których nie przewiduje się wystąpienia atmosfery wybuchowej, jeśli jednak pojawia się, to najprawdopodobniej rzadko i przez krótki czas. Ponadto kategorie do zastosowania w ochronie przeciwwybuchowej pyłu są oznaczone literą D, z angielskiego dust. W przypadku ochrony przeciwwybuchowej gazu dodatkowo z literą G, z języka angielskiego gas. 

Odpowiednią klasyfikację można zobaczyć na podstawie identyfikacji urządzenia: 

Poniższy znak

CE II 2 D

oznacza urządzenia nieelektryczne z grupy II, kategoria 2, pył.

W przypadku zarówno elektrycznych, jak i nieelektrycznych urządzeń kategorii 1 oraz urządzeń elektrycznych kategorii 2 podaje się również czterocyfrowy identyfikator jednostki notyfikowanej lub ośrodka badawczego. 

Na przykład poniższy symbol:

CE 9999 II 2 D

przedstawia sprzęt elektryczny z grupy II, kategoria 2, pył, który został przetestowany przez jednostkę notyfikowaną lub jednostkę kontrolującą o identyfikatorze 9999.

Jak przeprowadza się ocenę ryzyka?

Chcąc zapewnić ochronę przeciwwybuchową, należy przestrzegać wymagań dyrektywy ATEX. Ważną rolę odgrywa tu również pojęcie przeznaczenia – musi być dokładnie określone przez producenta w instrukcji obsługi i konserwacji. Ponadto operator powinien otrzymać pełną informację na temat obsługi i konserwacji urządzenia. Oprócz tego koniecznie jest przeprowadzenie oceny ryzyka – urządzenia muszą być projektowane zgodnie z zasadą zintegrowanego bezpieczeństwa przeciwwybuchowego. Oznacza to zapobieganie powstawaniu atmosfery wybuchowej, a jeśli nie jest to możliwe, zapobieganie potencjalnym lub skutecznym źródłom zapłonu. Jeśli z kolei tego także nie da się uniknąć, wówczas należy powstrzymać zdarzenie wybuchowe, ograniczyć jego zakres działania oraz zastosować odpowiednie systemy ochronne.

Możliwe są różne metody oceny ryzyka, jednak zawsze należy przestrzegać podczas niego czterech punktów:

1. Identyfikacja zagrożenia
2. Oszacowanie ryzyka
3. Ocena ryzyka
4. Analiza możliwości redukcji ryzyka.

W tym kontekście producent musi posiadać gruntowną wiedzę na temat fizycznych podstaw zaangażowanych procesów, parametrów i mieszanin substancji (takich jak granice wybuchowości, klasy temperatur, dopuszczalne temperatury powierzchni), źródeł zapłonu i procesów zapłonu oraz środków ochronnych.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat wytycznych ATEX oraz przeczytać o produktach Herding, które zostały przygotowane zgodnie z nimi, serdecznie zapraszamy do zapoznania się z innymi artykułami na naszym blogu.